Hakemliğin en büyük devrimi: VAR!

Bu günlerde futbolun 100 yılı aşan tarihindeki en önemli değişim yaşanıyor. Hakemlerin basketbol, rugby, Amerikan Futbolu’nda olduğu gibi görüntüleri izleyerek karar vermelerinin önü açılıyor. Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) 5 Mart 2016’da Galler’de yaptığı toplantıda tartışmasız devrim niteliğinde olan bu kararı onayladı. Video Yardımcı Hakem (Video Assistant Referee-VAR) uygulamasının denenmesine onay verdi. Deneyler önce ‘çevrimdışı’, daha sonra ‘yarı-çevrimiçi’ ve nihayet ‘çevrimiçi’ olarak yapılacak.

Sistem nasıl işleyecek

Çevrimdışı deney: Stadyumlara sistem kurulacak. Video tekrarlarını kullanma, değişen maç içi olaylara adapte olma çalışmaları yapılacak. Hakemle hiçbir şekilde iletişime geçilmeyecek.
Yarı çevrimiçi deney: VAR’lar pozisyon tekrarlarını kullanarak tespitte bulunacak. Kulaklıkla hakemle iletişime geçebilecek ancak hakemin kenara gelip görüntü izleme şansı olmayacak.
Çevrimiçi deney: VAR sisteminin tüm yönleri (hakemin pozisyon izlemesi dahil) test edilebilecek.

Fazla ilgi görmedi

Sistemle ilgili ilk çalışma 20 Mayıs 2016’da Hollanda’da yapıldı. Türkiye’den Bülent Yıldırım ve o dönem MHK üyesi olan Hakan Özkan toplantıda ülkemizi temsil etti. Toplantı sonunda 200’ün üzerinde ülke federasyonundan sadece 6’sı (Avusturya, Brezilya, Almanya, Hollanda, Portekiz, ABD ) sistemi ‘çevrimdışı’ denemeyi kabul etti. Belli ki; ülke federasyonları sistemin gelecek vadettiğine inanmamışlardı.

Deneyenler, verileri paylaştı

Sistemle ilgili ikinci toplantı 19-21 Temmuz tarihlerinde ABD’de yapıldı. İlk toplantının aksine katılım çok azdı. Türkiye’den katılım olmadı. Bu toplantıda bir hazırlık maçında ilk kez sistem ‘çevrimiçi’ olarak denendi. Sistem üzerinde ‘çevrimdışı’ denemeler yapan 6 ülke de elde ettikleri verileri katılımcılarla paylaştılar. New Jersey Red Bull Arena’da yapılan bu toplantıda elde edilen sonuçlar ve geri bildirimler fazlasıyla ikna edici olmalı ki; IFAB 1 Eylül’de oynanacak İtalya-Fransa hazırlık maçında sistemi “yarı çevrimiçi” deneme kararı aldı ve bu kararını uyguladı. Maç bitiminde katılımcılar sistemi deneyecek bir pozisyon olmadı diye düşünürken, maçın hakemi Björn Kuipers’in açıklamaları düşünceleri terse çevirdi.

Kuipers fazlasıyla yararlandı

Kuipers, “Maçın henüz 4. dakikasında Rossi’ye yapılan faulde, İtalyan oyuncular Fransız Sidibe’ye kırmızı kart göstermem için itiraz ederlerken, VAR’dan sarı kartın yeterli olduğu uyarısını aldım ve oyuncuya sarı kart gösterdim. İkinci yarıda Rossi’nin kafa şutunda top Fransız Kurzawa’nın elinden mi, göğsünden mi döndü tam fark edemedim. VAR’dan yardım istedim. Top bu sırada taca çıkmıştı. 9-10 saniye gibi kısa sürede penaltı olmadığını öğrendim ve oyunu devam ettirdim” sözleriyle deneyimini paylaştı. Kuipers’in bu açıklamaları sistemin başarısına işaret ediyordu. Oyunun hızını bozmadan yardımlaşma sağlanmış üstelik izleyenler bunun farkına bile varmamıştı.

VAR’a ilgi artıyor

FIFA Başkanı İnfantino maç sonunda sistemin başarısından söz eden açıklamalar yaptı. UEFA Hakem Şefi Collina bizzat video odasında testi yakından takip etti. İlk başlarda mesafeli yaklaşılan sisteme, yapılan uygulamalar sonrasında artık en üst düzey kişiler tarafından sahip çıkılıyor. Maçtan sonra aynı denemenin 15 Kasım 2016’da oynanacak İtalya-Almanya hazırlık maçında tekrar yapılmasına karar verildi. Şartlar olgunlaşır ve gerekli alt yapı oluşturabilirse Japonya 2016 Dünya Kulüpler Şampiyonası’nda sistemin kullanılabileceği açıklandı.